De Victimology Summer School 2024 (29 & 30 augustus) – georganiseerd door Slachtofferhulp Nedreland en acadademische en maatschappelijke partners – met als thema ‘Grootschalig slachtofferschap: De mensen achter de massa’, richtte zich op de complexiteiten van grootschalig slachtofferschap, zoals terrorisme, online criminaliteit, en casussen als de MH17-ramp, gaswinning in Groningen en de Toeslagenaffaire. Tijdens de Summer School werd het duidelijk dat het zaak is om voorbij te gaan aan een te individualistische kijk op het slachtoffer en de maatschappij waarin het slachtofferschap zich afspeelt/ afspeelde veel meer op de kaart te zetten.

Het verbreden van de victimologische horizon

Vanuit het onderzoek ‘Dialogics of Justice’– wat uitgaat van de vraag ‘hoe ervaren mensen instrumenten van erkenning en herstel’ –  aan de Universiteit voor Humanistiek werden twee belangrijke inzichten gedeeld. Historica Nicole Immler betoogde in haar keynote dat instituties niet alleen als steunverleners moeten worden gezien, maar ook als mede-verantwoordelijk voor het ontstaan en de verwerking van slachtofferschap. 

Daarnaast toonden promovenda Naomi Ormskerk en Francis Bakker (Perspectief Herstelbemiddeling) in hun workshop aan dat herstelbemiddeling erkenningsprocedures kan bevorderen door slachtoffers, daders en de gemeenschap samen te brengen. Dit bevordert dialoog, begrip en het gezamenlijk herstel van de schade, waardoor de kans op herstel voor alle betrokkenen partijen vergroot wordt en er transformatie mogelijk is. Herstelrecht hangt ook nauw samen met eerlijke en respectvolle procedures, die op hun beurt weer bijdragen aan slachtoffer-herstel. 

Kritische vragen rondom erkenning en herstel

Een belangrijke vraag die werd opgeworpen, is wat er gebeurt wanneer slachtoffers na een ‘goed’ verlopen hersteltraject toch ontevreden blijven. Dit benadrukt de grenzen van herstelprocessen, waarbij juridisch of economisch herstel niet altijd voldoende is voor emotioneel herstel. Vaak is er een symbolische component nodig.

Het betrekken van de rol van instituties in het slachtofferschapsproces is een belangrijke stap, maar roept ook vragen op over hun verantwoordelijkheid. Een voorbeeld hiervan is de casus van kindermisbruik binnen de Katholieke Kerk, waarin de Kerk zelf een belangrijke institutie is die – naast haar religieuze en sociale ondersteunende rol – betrokken was bij ernstige misdaden gepleegd door sommige van haar vertegenwoordigers. Instituties -wanneer ze verantwoordelijk worden gehouden voor misstanden – dienen een delicate balans te vinden tussen volledige verantwoording afleggen en het behouden van hun oorspronkelijke functie als ondersteunende en maatschappelijke kracht.

Tevens legt grootschalig slachtofferschap een enorme druk op juridische en maatschappelijke systemen, die vaak onvoldoende voorbereid zijn op situaties van omvangrijke schade.

Creatieve oplossingen zijn nodig, en de Summer School leverde hieraan een waardevolle bijdrage door nieuwe perspectieven te bieden op institutionele verantwoordelijkheid binnen het slachtofferproces.